موضوع: [احکام]موسيقى و غنا

موسيقى و غنا

حضرت آيت الله العظمى سيد على خامنه اى «خامنه اى»

س 1128: ملاك تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى كلاسيك حلال است، بسيار مناسب است كه معيار آن را بيان فرماييد؟
ج: هر موسيقى كه به نظر عرف موسيقى لهوى و مطرب كه مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏كند كه موسيقى كلاسيك باشد يا غير كلاسيك. تشخيص موضوع هم موكول به نظر عرفى مكلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد بخودى خود اشكال ندارد.
س 1129: گوش دادن به نوارهايى كه توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا مؤسسه اسلامى ديگر مجاز اعلام شده‏اند، چه حكمى دارد؟ و استفاده از آلات موسيقى مثل كمان، ويولون و نى چه حكمى دارد؟
ج: جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مكلّف است كه اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقى لهوى مناسب با مجالس عيش و نوش و خوش‏گذرانى و همچنين مطالب باطل نيست، گوش دادن به آن اشكال ندارد بنابراين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا هر مؤسسه اسلامى ديگر به تنهايى دليل شرعى براى مباح بودن آن نيست و بكارگيرى آلات موسيقى در موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمى‏باشد، ولى استفاده حلال از آنها براى اهداف عقلائى اشكال ندارد و تشخيص مصاديق هم موكول به نظر خود مكلّف است.
س 1130: منظور از موسيقى مطرب ولهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى مطرب و لهوى از غير آن چيست؟
ج: موسيقى مطرب و لهوى آن است كه به سبب ويژگيهائى كه دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
س 1131: آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حكم موسيقى تأثير دارد؟
ج: موسيقى حرام، موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصيت نوازنده يا كلام همراه آهنگ يا مكان و يا ساير شرايط در اينكه موسيقى تحت عنوان موسيقى مطرب و لهوى حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اينكه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
س 1132: آيا معيار حرمت موسيقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است يا اينكه ميزان تحريك و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حكمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى كه به صورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى‏شوند، چه حكمى دارد؟
ج: ملاك آن ملاحظه كيفيت نواختن موسيقى با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاى آن است و اينكه از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقى كه به حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام است اعم از اينكه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزل‏هائى كه همراه با موسيقى خوانده مى شوند به صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.
س 1133: غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداى انسان است يا اينكه شامل صداهاى حاصل از آلات موسيقى هم مى‏شود؟
ج: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى كه باترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد كه خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.
س 1134: آيا زدن بر ظرفها و ساير وسايلى كه جزء آلات موسيقى نيستند، در عروسى‏ها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حكمى دارد؟
ج: جواز اين عمل بستگى به كيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسى‏هاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشكال ندارد.
س 1135: دف زدن توسط زنان درعروسى ها چه حكمى دارد؟
ج: استفاده از آلات موسيقى براى نواختن موسيقى لهوى و مطرب جايز نيست، امّا آوازخوانى در مجالس عروسى، بعيد نيست براى زنان جايز باشد.
س 1136: آيا گوش‏دادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردى تأثير نداشته باشد چه حكمى دارد؟
ج: گوش دادن به غنا بطور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايى شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.
س 1137: بعضى از جوانان كه تازه به سن بلوغ رسيده‏اند از مراجعى تقليد مى‏كنند كه فتوى‏ به حرمت موسيقى بطور مطلق داده‏اند هر چند از راديو و تلويزيون دولت اسلامى پخش شود، حكم اين مسئله چيست؟ و آيا اگر ولىّ فقيه گوش دادن به موسيقى حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او بخاطر احكام حكومتى براى جواز آن كافى است يا اينكه آنان بايد به فتواى مرجع تقليد خود عمل كنند؟
ج: فتوى‏ به جواز يا عدم جواز گوش دادن به موسيقى از احكام حكومتى نيست، بلكه حكم شرعى فقهى است و بر هر مكلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقليد خود مراجعه كند. ولى موسيقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد.
س 1138: مقصود از موسيقى و غنا چيست؟
ج: غنا يعنى ترجيع صدا به نحوى كه مناسب با مجالس لهو باشد كه از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسيقى، نواختن آلات آن است كه اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى نفسه جائز است و اشكال ندارد.
س 1139: من در مكانى كار مى‏كنم كه صاحب آن هميشه به نوارهاى غنا گوش مى‏دهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين كار براى من جايز است ياخير؟
ج: اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش دادن و شنيدن آن جايز نيست.ولى اگر مجبور به حضور در آن مكان هستيد، رفتن به آنجا و كاركردن در آن براى شما اشكال ندارد ولى واجب است به غنا گوش ندهيد هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.
س 1140: موسيقى كه از راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى پخش مى‏شود، چه حكمى دارد؟ آيا اين گفته كه حضرت امام«قدس سره» موسيقى را بطور مطلق حلال اعلام كرده‏اند، صحيح است؟
ج: نسبت حلال دانستن موسيقى به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خمينى«قدس سره» كذب و افتراء است. امام«قدس سره» معتقد به حرمت موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولى اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت مى‏گيرد زيرا تشخيص موضوع موكول به نظر خود مكلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مى‏كند كه در اين صورت موسيقى كه به تشخيص مكلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مى‏باشد وامّا صداهاى مشكوك محكوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمى‏شود.
س 1141: گاهى از راديو و تلويزيون آهنگهايى پخش مى‏شود كه به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است كه از گوش دادن به آنها خوددارى نموده و ديگران را هم از آن منع كنم؟
ج: اگر آنها را از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو مى‏دانيد، جايز نيست به آنها گوش دهيد، ولى نهى ديگران از باب نهى از منكر منوط به اين است كه احراز نماييد كه آنان هم آهنگهاى مزبور را از نوع موسيقى حرام مى‏دانند.
س 1142: گوش دادن و توزيع غنا و موسيقى لهوى كه محصول كشورهاى غربى است، چه حكمى دارد؟
ج: در عدم جواز گوش دادن به موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقى بين زبانها و كشورهاى محل توليد وجود ندارد. بنابر اين خريد و فروش و گوش دادن و توزيع اين نوارها در صورتى كه محتوى غنا يا موسيقى لهوى حرام باشند جايز نيست.
س 1143: خواندن به صورت غنا توسط هر يك از مرد يا زن چه از طريق نوار كاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقى باشد و يا نباشد، چه حكمى دارد؟
ج: غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اينكه توسط مرد باشد يا زن و بطور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.
س 1144: نواختن موسيقى به منظور اهداف و اغراض عقلائى و حلال در مكان مقدسى مانند مسجد چه حكمى دارد؟
ج: نواختن موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق جايز نيست حتّى اگر در غير مسجد و براى غرض عقلائى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمه‏هاى موسيقى در مكان مقدس و در مناسبتهايى كه آن را اقتضا مى‏كند، اشكال ندارد مشروط بر اينكه با احترام آن مكان منافات نداشته باشد و در مكانهايى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نكند.
س 1145: آيا آموختن موسيقى بخصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حكمى دارد؟
ج: بكارگيرى آلات موسيقى براى نواختن موسيقى غيرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى يا دينى و يا براى اجراى برنامه‏هاى فرهنگى مفيد و برنامه‏هاى ديگر با غرض عقلائى مباح باشد، اشكال ندارد به شرط اينكه مستلزم مفاسد ديگرى نباشد و همچنين آموختن و ياددادن نوازندگى براى امر فوق فى‏نفسه اشكال ندارد.
س 1146: گوش دادن به صداى زن هنگامى كه شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع مى‏خواند اعم از اينكه شنونده، جوان باشد ياخير، مذكر باشد يا مؤنث چه حكمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حكم آن چيست؟
ج: اگر صداى زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ريبة نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشكال ندارد و فرقى بين موارد فوق نيست.
س 1147: آيا موسيقى سنّتى كه ميراث ملى ايران مى‏باشد، حرام است يا خير؟
ج: چيزى كه از نظر عرف، موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، بطور مطلق حرام است و در اين مورد فرقى بين موسيقى ايرانى و غيرايرانى و موسيقى سنتى و غير آن نيست.
س 1148: گاهى از راديوهاى عربى بعضى ازآهنگهاى موسيقى پخش مى‏شود، آيا گوش دادن به آنها بخاطر علاقه به شنيدن زبان عربى جايز است؟
ج: گوش دادن به موسيقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصيت بطور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربى مجوز شرعى براى آن محسوب نمى‏شود.
س 1149: آيا تكرار اشعارى كه بصورت آواز و بدون موسيقى خوانده مى‏شوند جايز است؟
ج: غنا حرام است هر چند همراه بانواختن آلات موسيقى نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوى است كه مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولى صرف تكرار شعر اشكال ندارد.
س 1150: خريد و فروش آلات موسيقى چه حكمى دارد؟ و حدود استفاده از آنها كدام است؟
ج: خريد و فروش آلات مشترك براى نواختن موسيقى غير لهوى اشكال ندارد.
س 1151: آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟
ج: غنا صوتى است كه با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد كه بطور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.
س 1152: امروزه موسيقى براى معالجه بعضى از بيماريهاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشكلات جنسى و سرد مزاجى زنان بكار مى‏رود، حكم آن چيست؟
ج: اگر احراز شود كه نظر پزشك متخصص و امين اين است كه معالجه متوقف بر استفاده از موسيقى است، بكارگيرى آن به مقدارى كه معالجه بيمار اقتضا مى‏كند اشكال ندارد.
س 1153: گوش دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حكمى دارد؟
ج: مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعى براى گوش دادن به غنا محسوب نمى‏شود.
س 1154: اجراى كنسرت توسط زن براى زنان با علم به اينكه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حكمى دارد؟
ج: اگر اجراى كنسرت به صورت ترجيع مطرب(غنا) نباشد و موسيقى هم كه نواخته مى‏شود از نوع لهوى حرام نباشد، اين امر فى‏نفسه اشكال ندارد.
س 1155: اگر معيار حرمت موسيقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائى كه باعث ايجاد طرب در بعضى از مردم حتّى كودك غير مميّز مى‏شوند، چه حكمى دارند؟ و آيا گوش دادن به نوارهاى مبتذلى كه در آنها زنان به صورت غنا مى‏خوانند ولى طرب‏آور نيستند جايز است؟ همچنين مسافرينى كه سوار اتوبوس‏هاى عمومى كه غالبا از اين نوارها استفاده مى‏كنند مى‏شوند، چه تكليفى دارند؟
ج: چنانچه موسيقى يا آوازى كه با ترجيع و طرب همراه است از لحاظ كيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش كردن به آن حرام است حتّى براى كسى كه او را به طرب نيندازد و تحريك نكند و اگر در اتوبوس‏ها و ماشين‏هاى ديگر نوار غنا يا موسيقى لهوى پخش شود، مسافرين بايد از گوش دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منكر كنند.
س 1156: آيا جايز است مردى غناى زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش كند؟ آيا غناى زن براى شوهر و برعكس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است كه شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفكاك از آن دو حرام كرده و تحريم غنا ناشى از تحريم آن مجالس است نظير تحريم تجارت و ساخت مجسمه كه فايده‏اى غير از عبادت براى آن متصوّر نيست، بنابر اين انتفاء مناط و علت حكم در اين زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟
ج: گوش دادن به غنا كه عبارت است از ترجيع صدا به نحوى كه طرب‏انگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقا حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعكس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمى‏كند و حرمت غنا و مجسمه‏سازى و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احكام ثابت فقه شيعه محسوب مى‏شوند و دائر مدار ملاكات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‏باشد، بلكه تا زمانى كه اين عنوان حرام بر آنها صدق كند، حكم آنها حرمت و وجوب اجتناب بطور مطلق است.
س 1157: دانشجويان دانشكده علوم تربيتى بايد در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شركت كنند زيرا در آنجا قطعه‏هاى موسيقى را آموخته و بطور اجمالى با آنها آشنا مى شوند. وسيله اصلى فراگيرى اين درس ارگ است، آموختن اين درس كه جزء واحدهاى اجبارى است چه حكمى دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذكور براى ما چه حكمى دارد؟ و بخصوص خواهران نسبت به اجراى تمرين در برابر مردها چه وظيفه‏اى دارند؟
ج: استفاده از آلات موسيقى فى‏نفسه براى اجراى سرودهاى انقلابى و برنامه‏هاى دينى و فعاليت‏هاى فرهنگى و تربيتى مفيد، اشكال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگى و ياددادن و فراگيرى آن براى استفاده در امور مذكور اشكال ندارد و خواهران مى‏توانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعى در كلاس درس حاضر شوند.
س 1158: بعضى از ترانه‏ها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آنها را انقلابى مى‏داند ولى نمى‏دانيم كه آيا خواننده، قصد خواندن يك ترانه انقلابى را داشته يا يك ترانه طرب‏آور و لهو را، با توجه به اينكه خواننده مسلمان نيست ولى ترانه‏هاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنين تحريك مردم به مقاومت است، گوش دادن به اين ترانه‏ها چه حكمى دارد؟
ج: اگر كيفيت آنها از نظر شنونده عرفا، طرب‏آور و لهوى نباشد، گوش دادن به آنها اشكال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزى كه مى‏خواند در اين باره تأثيرى ندارد.
س 1159: جوانى بعنوان مربّى و داور بين‏المللىِ بعضى از ورزشها بكار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مى‏كند كه به بعضى از باشگاههائى وارد شود كه غنا و موسيقى حرام در آنها پخش مى‏شود، با توجه به اينكه اين كار مقدارى از هزينه‏هاى زندگى او راتأمين مى‏كند و فرصتهاى شغلى هم در محل زندگى او كم است، آيا اين كار براى او جايز است؟
ج: اين شغل براى او اشكال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسيقى لهوى براى او حرام است امّا در موارد اضطرارى جايز است داخل مجلس غنا و موسيقى حرام شود، ولى بايد از گوش دادن به آن اجتناب كند و آنچه كه بدون اختيار به گوش او مى‏خورد، اشكال ندارد.
س 1160: آيا فقط گوش دادن به موسيقى، حرام است يا اينكه شنيدن آن هم حرام است؟
ج: شنيدن غنا يا موسيقى لهوى و طرب‏آور حكم گوش دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد كه شنيدن از نظر عرف گوش دادن محسوب مى‏شود.
س 1161: آيا نواختن موسيقى همراه قرائت قرآن با غير از آلاتى كه استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟
ج: تلاوت قرآن كريم با صداى زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن كريم اشكال ندارد، بلكه امر راجحى است مشروط براينكه به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسيقى با آن، وجه شرعى ندارد.
س 1162: طبل زدن در جشن‏هاى ميلاد و غير آن چه حكمى دارد؟
ج: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق حرام است.
س 1163: آلات موسيقى كه دانش‏آموزان مدارس عضو گروههاى سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مى‏كنند چه حكمى دارند؟
ج: آن دسته از آلات موسيقى كه در نظر عرف از آلات مشترك قابل استفاده براى كارهاى حلال محسوب مى‏شوند، جايز است بطور غير لهوى براى مقاصد حلال بكار گرفته شوند ولى آلاتى كه عرفا از آلات مخصوص لهو محسوب مى‏شوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.
س 1164: آيا ساخت سنتور كه از آلات موسيقى محسوب مى‏شود و كسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهره‏گيرى از اموال و كمك به ساخت سنتور به منظور توسعه و تكميل صنعت سنتورسازى و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقى سنتى ايرانى به قصد نشر و احياى موسيقى اصيل جايز است؟
ج: استفاده از آلات نوازندگى موسيقى براى اجراى سرودهاى ملّى يا انقلابى يا هر امر حلال و مفيدى تا زمانى كه به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصيت نرسيده است اشكال ندارد. همچنين موسيقى و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذكور فى‏نفسه اشكال ندارد.
س 1165: چه آلاتى لهو محسوب مى‏شوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟
ج: آلاتى كه نوعا در لهو و لعب بكار مى‏روند و منفعت حلالى دربرندارند.
س 1166: آيا گرفتن اجرت براى تكثير نوارهاى صوتى كه محتوى امور حرامى هستند جايز است؟
ج: هرنوار صوتى كه گوش دادن به آن حرام است، تكثير و گرفتن اجرت براى آن هم جايز نيست.